Năm 2011, Di tích niên đại N’Trang Gưh nằm ở thôn 1, xã Buôn Choáh (Krông Nô) được Bộ Văn hóa, Thể thao và chuyến tham quan công nhận là Di tích niên đại cấp quốc gia. Tuy nhiên, từ đó đến nay, công tác quy hoạch, tu bổ, khoanh vùng di tích vẫn còn bỏ ngỏ.
Người dân trồng bắp kế bên khu vực di tích N’Trang Gưh

Chuyện về người tù trưởng anh hùng

N’Trang Gưh tên thật Y Gưh H’Đớk (dân tộc Ê đê), SN 1845, tại buôn Choáh Kplang, nay thuộc xã Buôn Choáh (Krông Nô). Ông là người tài cao, đức rộng, giỏi săn bắn phải trong căn hộ có đa số của cải quý giá như sừng tê giác, ngà voi. Không những thế, ông còn biết tính toán làm ăn nhiều năm kinh nghiệm bắt buộc mỗi khi đến mùa luôn thu được đa dạng lúa, ngô, nuôi được phổ biến trâu, bò, heo, gà...Vì vậy, ông có uy tín trong buôn gần, làng xa, được toàn bộ người yêu quý. đặc biệt, ông luôn chia sẻ những kinh nghiệm săn bắt, chăn nuôi, trồng trọt và sẵn sàng giúp đỡ những người nghèo khó.

Xem thêm : hat mac ca Nhà May Mắn
Năm 1884, quân Xiêm tiến hành đánh chiếm vùng hạ lưu sông Krông Nô và Krông Ana. Hưởng ứng lời kêu gọi của N’Trang Gưh, người dân ở 20 buôn người Bih sống trên lưu vực sông Krông Nô và Krông Ana đã đứng lên chống ngoại xâm. Nghĩa quân do N’Trang Gưh chỉ huy có đến 600 người, không có súng, chỉ dùng các loại vũ khí thô sơ như cung tên, giáo mác…

Nhằm tăng thêm sức mạnh, N’Trang Gưh đã tạo ra một loại nỏ khá đặc biệt, chưa ở đâu có. Nỏ có chiều dài quá đầu người, thành nỏ rộng một gang tay, mỗi lần bắn ra 3 mũi tên. Với thứ vũ khí lợi hại này, cộng với tinh thần dũng cảm, kiên cường và mưu trí, năm 1887, nghĩa quân N’Trang Gưh đã bao vây tiêu diệt toàn bộ quân Xiêm ngay trên cánh đồng buôn Tur và buôn Phok (một làng người Ê đê nằm trên hạ lưu sông Krông Ana). Chiến thắng vẻ vang của nghĩa quân N’Trang Gưh đã đập tan cuộc xâm lược của quân Xiêm, giúp đồng bào yên tâm lao động sản xuất, xây dựng buôn làng.

Những năm đầu thế kỷ XX, bộ máy cai trị của chính quyền thực dân Pháp đã thâu tóm, kiểm soát gần như toàn bộ số buôn, bon của đồng bào bản địa trên vùng đất Tây Nguyên. Buốc Gioa (Bourgeois), công sứ Pháp đầu tiên tại Đắk Lắk đã ngang nhiên dùng vũ lực quân sự xua đuổi người Ê đê, M’nông đi nơi khác, chiếm lấy buôn, bon, đất đai, nương rẫy, bến nước để thiết lập các đồn điền và xây dựng hệ thống đồn bốt.

Xem thêm : cửa hàng bánh tây Nhà May Mắn

Quy mô các đồn điền ngày càng mở rộng thì chế độ bắt xâu đối với người Ê đê, M’nông ở các buôn, bon càng ráo riết và tàn bạo. Đồng bào bị bắt vào làm phu trong các đồn điền của Pháp, mỗi ngày phải lao động từ 14 đến 15 giờ. Chính sách thống trị hà khắc, tàn bạo của thực dân đã làm cho người dân vô cùng căm phẫn. Đầu năm 1900, quân Pháp đánh chiếm các buôn của người Bih dọc lưu vực sông Krông Nô và Krông Ana.

N’Trang Gưh đã lãnh đạo nghĩa quân chiến đấu chống lại quân xâm lược, nổi tiếng nhất là trận tiêu diệt đồn buôn Tur. Vào một buổi sáng năm 1901, dưới sự chỉ huy của N’Trang Gưh, nghĩa quân đã vượt sông Krông Nô bao vây đồn Tur, dùng ná bắn được nhiều tên giặc rồi tấn công vào đồn. Chỉ một thời gian ngắn, toàn bộ quân địch đồn trú tại đây bị tiêu diệt, tên thực dân Buốc Gioa, kẻ có nhiều nợ máu với nhân dân chết gục trước sân đồn. Thừa thắng, nghĩa quân tiếp tục tiến công, lần lượt tiêu diệt các đồn khác của thực dân như đồn buôn Jiăng, đồn buôn Dur...

Từ năm 1901 đến 1913, quân Pháp liên tục mở nhiều cuộc hành quân khá quy mô, truy quét, nhằm tiêu diệt và thôn tính phong trào. Với sự lãnh đạo tài tình và dũng cảm của N’Trang Gưh, nghĩa quân đã chiến đấu trong suốt 13 năm. Năm 1914, do trong hàng ngũ nghĩa quân có người phản bội, địa điểm đóng quân bị tiết lộ, nên N’Trang Gưh bị Pháp bắt, kết án tử hình. Thi thể của ông được đưa về an táng tại quê nhà, nay thuộc thôn 1, xã Buôn Choáh.

Và “nốt lặng” của di tích

Ghi nhận công lao to lớn của NTrang Gưh, năm 2011, Bộ VHTT-DL đã công nhận Di tích lịch sử N’Trang Gưh là Di tích lịch sử cấp quốc gia. Tuy nhiên, sau 5 năm đón nhận, di tích này vẫn chưa được quan tâm đúng mức.

Theo ông Phan Xuân Diến, Trưởng Phòng VH-TT huyện Krông Nô thì từ khi được công nhận, địa phương chỉ có một quyết định chứng nhận, còn bộ phận tiếp nhận di tích cũng không hề có một văn bản cụ thể nào về việc trùng tu, bảo quản. Do trên không cấp kinh phí nên các hoạt động tại di tích chỉ dừng ở mức độ duy trì hiện trạng.

Địa phương cũng trăn trở rất nhiều nhưng kinh phí hạn hẹp nên đành chịu. Hiện tại, khu di tích rộng khoảng 8.000m2 vẫn còn hoang sơ và gần như giữ nguyên hiện trạng, chưa được đầu tư trùng tu, thậm chí chưa có biển di tích, chưa được cắm mốc khoanh vùng và không có hàng rào bao quanh. Điều đáng lo ngại là do không được quy hoạch, tu bổ nên hiện nay người dân nơi đây đã tự ý canh tác, trồng các loại cây công nghiệp lâu năm trong khu vực này. Nếu không có biện pháp quy hoạch, tu bổ tạm thời thì vài năm nữa di tích này sẽ bị hoang tàn.

Mong muốn lớn nhất của huyện là được tỉnh, ngành chức năng quan tâm đầu tư, xây dựng Di tích lịch sử N’Trang Gưh để phát huy vai trò trong việc giáo dục truyền thống đấu tranh bảo vệ quê hương, đất nước cho các thế hệ mai sau.

Trung tam tu thien o HCM - Nhà May Mắn

Địa chỉ: 19A, Đ. Số 1, Kp 9, P. Bình Hưng Hoà A Q. Bình Tân, Tp. Hồ Chí Minh, Việt Nam

Hotline : 090 906 2528

Web site Móc khóa hình con Heo Nhà May Mắn : https://maison-chance.org/shop